Het zal de trouwe lezer van Hermes7 opgevallen zijn dat het tijdschrift 'Blavatsky' van Daniel van Egmond en consorten relatief vaak geciteerd wordt, sinds een paar maanden. Dit komt doordat de theosofische bibliotheek in Amsterdam een stapel exemplaren van dit uitstekende tijdschrift over had.
Pioniers in een nieuw denkgebied, John Algeo: mensen als pioniers (Katinka Hesselink Net: Hermes, moderne Theosofie)
Als een kind begint te lezen, beseft het nog niet wat een enorme rijkdom aan kennis dit hem zal kunnen brengen. Het weet niet dat het een sleutel in handen heeft gekregen die toegang geeft tot de hele wereld-literatuur waarin de prachtigste verhalen en de mooiste gedichten op hem of haar liggen te wachten. Zo is het ook met het gaan van de weg. Je begint omdat je een vaag besef hebt van beperktheid van dit "slapende" bestaan. Je weet niet dat het zogenaamde "wakker" worden, een vóórwaarde is om de weg te gaan, maar niet de weg zelf is. Je weet niet wat je allemaal aan kennis zult vergaren en hoe diep bepaalde belevenissen je zullen raken. Maar ook weet je niet hoe vaak je zult verdwalen en nog minder hoe vaak je je ideeën zult vergeten en soms zelfs verzaken. Maar juist omdat je ooit zover bent afgedwaald, besef je dat jijzelf niets kan. Hierdoor ervaar je aan den lijve wat identificeren werkelijk betekent:
Het contrast is groot. Zo'n ervaring blijft je bij. Nooit eerder werd ook het verschil tussen zelf-observatie en "aanwezig zijn" (awareness) zo duidelijk. De laatste ervaring is levendig, sprankelend; de eerste is star en het gevoel een "ik" te zijn, omsloten door grenzen, verdwijnt niet. Er blijft een instantie, al of niet kritisch, die onophoudelijk observeert. Er is nog steeds sprake van object en subject. Alleen door dagelijks te oefenen om "aanwezig" te zijn, leer je het verschil te proeven. Maar dan vind je diep in jezelf een bijzondere kracht, van waaruit je leert leven. Steeds vaker lukt het om ook buiten je meditaties "aanwezig" te zijn.
In het vorige nummer van Hermes7 zijn allerlei aspecten langs gekomen die rechtstreeks te maken hebben met een heel centrale vraag: hoeveel invloed hebben wij op onszelf? Wat bepaalt onze persoonlijkheid? Wat bepaalt ons denken? Wat bepaalt ons handelen?
De moderne psychologie antwoordt op deze vragen:Dit aspect staat voor dat wat we erven van onze ouders, zelfs als we niet door ze worden opgevoed. Biologisch gezien zijn dat niet alleen de genen, maar op dat detail zal ik niet verder in gaan. De genen zijn ook een grens die we niet kunnen overschrijden: dit bepaalt de mogelijkheden die ik heb. Als ik geen goede genen heb, zal ik nooit wereldkampioen zwemmen worden.
Er zijn twee soorten conditionering: klassieke en operante conditionering. De hond van Pavlov is een voorbeeld van klassieke conditionering: de hond gaat kwijlen als hij een bel hoort, omdat in het verleden een bel altijd ging als er eten kwam. Dit type conditionering is heel passief: ik leer op grond van wat mij gebeurt. Om dit type conditionering af te leren, moeten mij andere dingen overkomen. Het enige wat ik kan doen om dat te laten gebeuren is andere omstandigheden op te zoeken.
Operante conditionering wil zeggen dat je al doende leert. Een taal leer je niet alleen door daaraan bloot te staan (hoewel dat zeker bij kinderen heel goed werkt), maar ook door te oefenen. Bij operante conditionering gaat het bijvoorbeeld ook om belonen en straffen: gedrag dat beloond wordt, herhaal je; gedrag dat bestraft wordt, herhaal je niet. Dat is heel kort door de bocht natuurlijk: Gedrag dat bestraft wordt herhaal je in elk geval niet op het moment dat er waarschijnlijk een straf komt. In geval van belonen en straffen gaat het nog steeds om een reactie op de omgeving. Als het gaat om jezelf een taal aanleren, helpt het uiteraard als je zelf op zoek gaat naar informatie. Zelf woorden opzoeken in het woordenboek, zelf actief de taal gebruiken om ermee met mensen te communiceren etc. Ook dat heet in de psychologie conditionering.
Alles wat we doen, denken en voelen heeft invloed op ons brein. Woordjes leren, boosheid beheersen, iemand voor laten gaan in de supermarkt etc. Alles wat we doen vormt patronen in ons denken. Vandaar ook dat Krishnamurti's kruistocht tegen conditionering maar gedeeltelijk correct was, wat mij betreft. Ja: het is handig om door te hebben hoe je geconditioneerd bent. Ook is het een goed idee om niet alleen aardig te zijn, omdat je dat geleerd hebt. Gevoeligheid, zorg, echte aandacht voor mensen zijn geen zaken die werken als het alleen een gewoonte is. Aan de andere kant: het hebben van een positieve gewoonte is altijd beter dan het hebben van een negatieve gewoonte. Wie geen hoogmoed heeft aangeleerd, kan makkelijker open staan voor de wijsheid van een ander.
Cultuur is grofweg de optelsom van invloeden die we krijgen van buiten onze familie. Wat we mee maken op school, in de supermarkt, op ons werk en wat we te horen krijgen over de tv en via het internet. Voorbeelden van hoe te handelen, hoe na te denken over het leven en prioriteiten die gesteld worden. Deze voorbeelden zijn natuurlijker voor ons, dan manieren van denken waar we nooit aan zijn blootgesteld. Het gaat hierbij vooral om wat we passief over nemen van anderen. Het goede nieuws is dat cultuur verandert door wat mensen op microniveau doen. Jij en ik hebben dus vanzelf invloed op onze medemensen. Al onze positieve en negatieve handelingen en gedachten beïnvloeden iedereen om ons heen. Andersom geldt natuurlijk ook.
Als oprechte Boeddhist en Theosoof vallen echte spiritualiteit en juist leven met elkaar samen. Een werkelijk spiritueel leven begint met het onder ogen zien van alle zaken die niet goed gaan, die ik verkeerd heb aangeleerd en die beter kunnen. H.P. Blavatsky en Kolonel Olcott (twee van de stichters van de Theosofische Vereniging) namen, op hun bezoek aan Sri Lanka 'Pansil' oftewel 'Pancha Sila'. Dit zijn de volgend vijf voorschriften (in de woorden van Muriel Daw):
Deze zaken zijn niet eenvoudig, maar vooruitgang op dit pad helpt het denken wat losser te worden, doordat er meer liefde door straalt en de persoonlijkheid wat afneemt in kracht. Het spirituele systeem van de mens krijgt als het ware wat lucht als deze zaken worden toegepast. Aangezien zelfs de moderne psychologie duidelijk maakt dat wat we doen en denken, invloed heeft op wie we zijn, is het duidelijk dat het zin heeft om voorbij onze cultuur te gaan en actief met deze zaken bezig te gaan.
Deze vraag werd gesteld door iemand die lid wilde worden van de theosofie-groep. Omdat het zo'n essentiële vraag is, heb ik visies uit een aantal spirituele en andere tradities gehaald en hier samen gevat.
We zijn op aarde om Arhat (verlicht) te worden. Voor wie dat niet haalbaar is in dit leven, is er de mogelijkheid door juist leven goed karma op te bouwen zodat men in een volgend leven wel Arhat kan worden. Het leven hier op aarde heeft verder geen nut. Een Arhat heeft het privilege niet meer terug te hoeven keren.
Het leven op aarde heeft geen nut en geen doel. Jammer genoeg verlangen we wel naar dit leven en daarom keren we steeds terug (reïncarnatie). Het is mogelijk aan uit het rad van wedergeboorte te ontkomen. Verschillende stromingen in het Hindoeïsme raden verschillende manieren aan om verlichting te bereiken en dus aan het rad van wedergeboorte te ontkomen. Toewijding aan een godheid wordt veel aangeraden, vooral in verschillende Bhakti-yoga tradities. Daarnaast zijn er tradities die inzicht in de werkelijkheid belangrijk vinden en tradities die juist leven als de weg zien.
"Het doel van het Christendom is eeuwig leven met God in de Hemel, een volmaakt bestaan waarin God's glorie en gelukzaligheid deel zijn. Het is ook een persoonlijk leven, op verschillende wijzen ervaren door zielen volgens de mate van genade dat bereikt is in het leven."
"De positie van de mens is veroorzaakt door ongehoorzaamheid aan God's wil. De mens heeft redding nodig van de krachten die hem onderworpen maken en vernietigen - angst, zelfzucht, hopeloosheid, begeerte en de bovennatuurlijke krachten van de Duivel, zonde en dood waartegen hij niet opgewassen is. Zijn verlossing komt alleen door geloof in Jezus Christus, dat betekent, in acceptatie van Jezus' opstanding uit de dood als bewijs van God's macht over de krachten van zonde en dood. Een goed Christen leidt een leven van deugd en gehoorzaamheid aan God uit dankbaarheid aan God voor de opoffering van Christus voor de zonden van alle mensen die Jezus Christus accepteren als persoonlijke Verlosser en Heer. Jezus zal wederkeren om te oordelen over de wereld en God's wet naar de aarde te brengen. Door de wet van God te volgen, zoals beschreven in de Heilige Bijbel, en door God's zegen, verkrijgt de mens verlossing. Degenen die deze zegening niet verkrijgen, worden - na de dood - naar een hel van eeuwig lijden en vervloeking gezonden."
(Kinderwebhotel - gevonden op 24-2-06)
"Het doel van de leer van de Islam is om de mens dusdanig op te voeden, dat zijn doen en laten alleen voor Allah, de Schepper en Onderhouder der werelden wordt; dat de mens in vrede leeft met zijn medeschepselen, en met God en zodoende een volkomen vrede heeft in zijn binnenste. Dit bereikt de Islam door de mens het juiste inzicht te schenken omtrent zijn bestaan, zijn Schepper en zijn medeschepselen. Hiervoor geeft de Islam twee soorten voorschriften:
Voorschriften van de Islam zijn niet anders dan richtingaanwijzers en lichtbakens, die het schip de richting aangeven om veilig in de haven te landen. De bronnen van de leer van de Islam zijn: Koran en Hadies. "
(Het doel van het leven, moslim.org - gevonden 24-2-06)We zijn op aarde om van onze fouten te leren en uiteindelijk, na verschillende levens, Verlichting te bereiken. (mijn interpretatie)
We zijn op aarde om lol te maken. Je leeft maar één keer! (mijn interpretatie)
Omdat we hier in deze wereld slechts een keer leven (vermoeden we), moeten we zorgen dat het voor iedereen zo aangenaam mogelijk is. Daarom is het belangrijk om juist en ethisch te leven. Er is waarschijnlijk geen hemel om naar uit te kijken, dus moeten we zorgen dat het hier op aarde zo beschaafd mogelijk toe gaat. (mijn interpretatie)
Beste Katinka, terwijl ik uw tekst [over nuchterheid in de vorige Hermes7 - redactie] tot me door liet komen, kwam de gedachte bij me op dat er misschien ook zoiets bestaat als nuchtere spiritualiteit. Ik stel namelijk bij mezelf ook vast dat ik niet wordt aangetrokken door zweverige gedachten, maar dat neemt niet weg dat ik steeds de “spirituele” gedachte bij me draag dat alles één kracht is, de veelheid van verscheidenheid als eigenschap van de Ene, of het Ene. Consequent en nuchter handelen en leven, en dit als het ware vanuit het licht van (*)Tao; hoe dat dit juist in elkaar zit kunnen we in enkele dagen niet uitleggen, maar de woorden omhullen in ieder geval de eeuwenoude wijsheid uit het Oosten.
Met vriendelijke groeten, François
(*)Tao: ik ben geen volgeling van deze levensweg (of toch?), maar ik gebruik deze terminologie omdat er niet zoveel woorden zijn om dat Ene, op een nuchtere manier als het ware, te benoemen.